“OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU OLAN BİREYLERDE FİZİKSEL AKTİVİTE PROGRAMININ NESNE KONTROLE ETKİSİNİN İNCELENEMESİ”
Ezel İLHAN DEMİRBAŞ
Araştırmanın evrenini Özel Nursel Özdemir Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezinde 26 otizm spektrum bozukluğu olan (4 kız ve 22 erkek) bireyler dahil edilecektir. Yaşları 4 ila 7 arası değişen katılımcılar, eşit dağılım göstermesi koşulu ile rastgele örneklem tekniğine göre kontrol grubu ve deney grubu olmak üzere iki eşit guruba ayrılmışlardır. Deney grubu 16 haftalık sürede haftada 3 gün ve günde 45 dakika olmak üzere nesne kontrol etkisinin gelişmesine göre planlanan fiziksel aktivite programına katılırken, kontrol grubu ise bu süreçte hiçbir aktiviteye katılmamıştır.
Literatür incelendiğinde otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin fiziksel aktivite programı ile bireysel beceri gelişimi, iletişim, ince- kaba motor gelişimi ve öz bakıma etkileri araştırmacılar tarafından ele alınmıştır. Bu çalışma ile otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin fiziksel aktivite programı ile nesne kontrol gelişimleri ele alınacaktır. Bu çalışmalar sonucunda otizm spektrum bozukluğu olan bireylerle yapılan çalışmalara bir yenisi daha eklenerek ileride yapılacak eğitim planlamalarında fiziksel aktivite programlarına yer verilmesinin önemi vurgulanması beklenmektedir.
GİRİŞ
Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin eğitimlerinde ağırlıklı olarak alıcı dil, ifade edici dil ve yönerge takip çalışmaları yapılmaktadır. Fakat bu bireylerin gelişimlerinde fiziksel aktivite programlarının uygulanması gelişimleri açısından önem taşımaktır. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin fiziksel aktivite programlarına katılımlarının nesne kontrole etkisine bakılarak fiziksel aktivitenin önemi vurgulanması hedeflenmiştir.
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU
Sosyal alanda farklı derecede bozulma, iletişim ve davranış alanlarında sorunlar, bilişsel gelişimse gecikme seyreden heterojen bir nöropsikiyatrik bozukluktur (Topçu,2017). Otizm günümüzde rastlanan en yaygın nörolojik bozukluktur ve Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi (Centers for Disease Control Prevention)’ nin verilerine göre 2006 yılında her 150 çocuktan birinde otizm spektrum bozukluğu görülürken, 2012yılında her 88 çocuktan birinde otizm spektrum bozukluğu görülmüştür. 2014 yılında verilen son bilgiye göre de, her 68 çocuktan birinde otizm spektrum bozukluğu görülmektedir. (http://www.tohumotizm.org.tr)
FİZİKSEL AKTİVİTE
İskelet kasları ile yapılan ve dinlenik halden daha fazla enerji harcanan tüm vücutsal hareketler olarak tanımlanmıştır (Bilgin, 2017).
NESNE KONTROL
Büyük kas motor beceriler içerisinde yer alan nesne kontrol beceriler, el ve ayakların kullanılması ile nesnelerden güç alma ve onlara güç uygulamayı içeren becerilerdir. Nesne kontrol beceriler, lokomotor becerilerden ve dengeden daha sonra gelişmeye eğilimlidir. Birçok nesne kontrol beceri hem denge hem de lokomotor hareketleri içine alır. Nesne Kontrol beceriler, duran topa vurma, top sektirme, yakalama, topa ayakla vurma, top fırlatma ve top yuvarlama gibi becerilerden oluşmaktadır (Tepeli, 2013).
YAKALAMA Sadece eller ya da diğer beden parçalarının kullanılması ile havadaki bir topu ya da nesneyi durdurarak kontrol altına almayı içerir (Özer, 2014).
TOPA AYAKLA VURMA Ayağın herhangi bir kısmı ile bilinçli olarak topu göndermektir (Urartu, 1994).
TOP YUVARLAMA: Topun ilerlemesi için topa güç verme ve topun belli bir hedefe yönelerek zemin üzerinde ilerlemesini sağlamak olarak tanımlanır (Nalbant, 2011).
ÇALIŞMANIN AMACI VE ÖNEMİ
Bu tezin amacı, otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin fiziksel aktivite programının nesne kontrole etkisinin araştırılmasıdır. Araştırma kapsamında elde edilecek bilgiler; sonra ki araştırmalara kaynaklık yapabilir, konu ile ilgili çalışan spor bilimcilere, özel eğitim uzmanlarına ve otizm spektrum bozukluğuna sahip bireyler ile ilgili araştırmacılara referans olarak kullanılabilir. Ayrıca otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin eğitim aldıkları rehabilitasyon merkezlerinde uygulanan eğitim raporlarında fiziksel aktivite programının yer almasını ve bu eğitimlerin spor bilimci, antrenör, rekreasyon uzmanı ve beden eğitimi öğretmenleri tarafından verilerek bireylerin gelişimlerinin hızlanmasına katkıda bulunması gerektiği düşünüldüğü için araştırma konusu olarak seçilmiştir. Seçilen bu konu ile ilgili olarak literatürde yer alan çalışmalara bir yenisini daha eklemek özel eğitim alan otizmli bireylere sunulan hizmetin kalitesini arttırmaktır.
ÇALIŞMANIN YÖNTEMSEL MODELİ
Araştırma evreni Özel Nursel Özdemir Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezinde kayıtlı olan otizm spektrum bozukluğuna sahip bireyler oluşturacaktır. Örneklem ise, bu bireylerden ulaşılabilen ve gönüllü olarak çalışmaya katılmayı kabul edenlerden oluşacaktır. Otizm spektrum bozukluğu olan bireyler araştırmacı tarafından kasıtlı olarak iki gruba ayrılacaktır. Bir deney grubu ve bir kontrol grubu olarak çalışmalara devam edecektir.
Çalışmanın yöntemsel modeli, haftada 3 gün ve en az 45 dakika 16 hafta boyunca otizm spektrum bozukluğu olan 26 birey (4 kız ve 22 erkek) çalışmaya gönüllü olarak dâhil edilmesi hedeflenmiştir.
Araştırmada, otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin fiziksel aktivite program ölçütüne göre araştırmanın bağımlı değişkeni nesne kontrol verilerini toplamak amacıyla “TGMD-2 (Kaba Motor Gelişim Testi- ikinci baskı)”kullanılacaktır.
Literatür incelendiğinde fiziksel aktivite programının görme engelli bireyler, eğitilebilir zihinsel engelli bireyler ve down sendromlu bireylerde ki etkileri incelenmiştir. Yapılan bu çalışmalar sonucunda fiziksel aktivite programına katılan bireylerin gelişimleri analiz edilmiş ve çalışma sonunca fark olduğu ortaya konulmuştur.
UYGULANACAK ÖLÇÜMLER VE TESTLER
TGMD-2: Ulrich tarafından 1985 yılında geliştirilen TGMD (Test of Gross Motor Development) 3-10 yaş arası çocukların kaba motor performanslarını değerlendirebilmek için geliştirilmiş ve 2000 yılında yenilenmiştir. TGMD-2 testi lokomotor (yer değiştirme) ve obje kontrol becerisi olmak üzere iki alt testte toplam 12 beceriyi ölçmektedir. Test ilk kez Tepeli(2008) tarafından Türkçeleştirilmiştir.
NOT: Bu çalışma hala devam etmekte olup, çalışmamızdan elde edilen bulgular internet sitesi üzerinden paylaşılacaktır.